نظریه پردازان اصلی سرمایه اجتماعی

فوکویاما مانند پاتنام هنجارهای همیاری را شالوده سرمایه اجتماعی معرفی می نماید و می نویسد: " فرض بر این است که سرمایه اجتماعی وجود هنجارهای رفتاری مبتنی بر تشریک مساعی را منعکس می کند "(همان: 90). همچنین او مفهوم شبکه را در ارتباط با سرمایه اجتماعی مطرح می نماید:

از دیدگاه وی، شبکه به عنوان نوعی سازمان رسمی به تعریف در نیامده بلکه به صورت یک ارتباط اخلاقی مبتنی بر اعتماد تعریف می شود. شبکه گروهی از عاملان منفردی است که در هنجارها یا ارزش های فراتر از ارزش ها و هنجارهای لازم برای دادو ستد های متداول بازار مشترک هستند. هنجارها و ارزشهایی که در این تعریف جای می گیرند ازهنجار ساده دو سویه مشترک بین دو دوست گرفته تا نظامهای ارزشی پیچیده که مذاهب سازمان یافته ایجاد کرده اند، ادامه می یابد(همان: 69).

ملاحظه می شود مؤلفه های مورد بحث پاتنام در تعریف سرمایه اجتماعی اعم از شبکه های مشارکت مدنی با روابط افقی تا هنجارهای اعتماد و همیاری، در بحث فوکویاما نیز تکرار می شود. او با تفکیک گروه های خیریه داوطلبانه از گروه هایی که برای منافعی خاص،اعضای آنها با یکدیگر همکاری می نمایند، دسته اول گروه ها را به واسطه برخورد ایشان از اعتماد با شعاع مثبت، مولد سرمایه اجتماعی می داند و مفید به حال جامعه مدنی معرفی می نماید؛ در همان حال به رابطه معکوس میان پیوندهای مستحکم اخلاقی داخل گروه با میزان اعتماد اعضای گروه به افراد غیر عضو اشاره دارد (شعاع بی اعتمادی)که گاهی اوقات موجب کاهش همکاری مؤثر گروه با جامعه کل می گردد. او بر خلاف دیگر نظریه پردازان سرمایه اجتماعی صرفا به خصلت جمعی سرمایه اجتماعی تأکید می کند:

" سرمایه اجتماعی... زیرمجموعه سرمایه انسانی نیست چرا که این سرمایه متعلق به گروه هاست و نه افراد. هنجارهایی که شالوده سرمایه اجتماعی را تشکیل می دهند، در صورتی معنا دارند که بیش از یک فرد در آن سهیم باشد. گروهی که حامی سرمایه اجتماعی اند ممکن است به کوچکی دو دوست باشند که با یکدیگر تبادل اطلاعات می کنند یا در پروژه ای مشترکا همکاری می نمایند و یا ممکن است در مقیاس بزرگ تری تمامی یک ملت باشد " (فوکویاما، 1385: 13). به همین دلیل کارکرد سرمایه اجتماعی (بازدهی سرمایه) در نظریات فوکویاما در سطح جامعه است، او معتقد است میزان بالای اعتماد در یک جامعه موجب پیدایش اقتصادی کاراتر می شود چرا که باعث حذف یا کاهش هزینه های مربوط به چانه زنی و مراقبت بر اجرای مفاد قراردادهای اقتصادی می گردد. او همچنین کارکرد دیگر سرمایه اجتماعی در سطح کلان را تقویت دموکراسی پایدار از طریق تقویت جامعه مدنی می داند: " جامعه مدنی که در سال های اخیر به طور قابل توجهی کانون توجه نظریه پردازی های مردم سالاری بوده است، در مقیاس وسیعی محصول سرمایه اجتماعی است " (همان: 13).

به این ترتیب فوکویاما در زمره کسانی نظیر کلمن و پاتنام قرار می گیرد که سرمایه اجتماعی را نوعی کالای عمومی یا به تعبیر نان لین دارایی جمعی قلمداد می کنند.

منبع: پایان نامه کارشناسی ارشد، اسفند ماه 1387،دانشگاه پیام نور-مرکزتهران-سیدحمیدرضاموسوی خورشیدی