مشکلات رفتاری کودکان و نحوه‌ی مقابله‌ی صحیح با آن

مقدمه:

آشنا کردن والدین با برخی مشکلات رفتاری و هیجانی شایع کودکان و تأکید بر تفاوتهای فردی قابل توجه میان کودکان،حتی کودکانی که در یک خانواده و در شرایط مشابهی هستند، به انگ زدایی از این مشکلات و اصلاح باورهای نادرست والدین کمک می کند. بسیاری از والدین تصور می کنند که فقط کودک آنها مشکلات رفتاری دارد و خود یا کودکانشان را به این دلیل سرزنش می کنند. یادآوری این نکته ضروری است که برخورد نادرست والدین با این مشکلات می تواند موجب تداوم و پیچیده تر شدن آنها شود، لذا فراگیری مهارتهای فرزند پروری می تواند توانمندی والدین را در مدیریت این رفتارها ارتقاء دهد. تقریباً همه ی کودکان در مسیر رشد خود دچار مشکلات رفتاری و هیجانی می شوند، مشکلاتی در لباس پوشیدن، غذا خوردن، جیغ زدن، ترس و.... و گاهی رفتارهایی مثل دروغ گفتن، پرخاشگری و..... احساس والدین در مورد این تغییرات متفاوت است و در بعضی موارد دچار درماندگی، غمگینی و احساس بیکفایتی در تربیت فرزندان می شوند. باید توجه داشت که تنها فرزند ما نیست که دچار مشکل می شود و همچنین مشکل پیش آمده اتفاق عجیبی نیست اگر بیاموزیم چگونه با کودک رفتار کنیم.

آنچه در این بخش می آموزیم:

1- هدف کودک از انجام قشقرق چه می باشد؟

الف) جلب توجه.

ب) اجتناب از انجام کاری.

ج) بدست آوردن چیزی.

د) هرسه مورد.

2- در مورد رقابت بین خواهر و برادرها کدام گزینه صحیح می باشد؟

1 سال شدیدتر است. - الف)رقابت در کودکان هم جنس با تفاوت سنی 3

ب) این مسئله امری است غیر طبیعی و هدف ما حذف آن است.

ج) به دنیا آمدن کودک جدید باعث ایجاد حسادت نمی شود.

د) هیچکدام.

3- کودک 4 ساله به چند ساعت خواب نیاز دارد؟

الف) 11 ساعت خواب در شب و 1 ساعت خواب در روز.

ب) 12 ساعت خواب در شب.

10 ساعت خواب در شب. - ج) 11

1 ساعت خواب در روز. / 11 ساعت خواب در شب + 5 / د) 5

با شناخت مشکلات رفتاری کودکان و برخورد صحیح و به موقع، می‌توان از بروز بعضی مشکلات اساسی و حتی بیماری‌ها جلوگیری کرد، لذا در اینجا به برخی مشکلات شایع کودکان و راهکارهای مقابله با آن اشاره می‌کنیم.

قشقرق:

یکی از مشکلات رفتاری شایع در کودکان قشقرق است. طیف آن از نق نق کردن و گریه کردن تا گاز گرفتن، پا کوبیدن روی زمین، پرت کردن اشیاء و افتادن روی زمین متنوع می‌باشد. بعضی کودکان نفس خود را حبس می‌کنند تا زمانی که ضعف کرده و یا بیهوش شوند. کودکان با انجام این کارها معمولاً هدف خاصی را دنبال می‌کنند. این هدف می‌تواند با بدست آوردن چیزی یا اجتناب از انجام کاری و از همه مهم‌‌تر جلب توجه باشد. به هر دلیلی که باشد والدین باید این مطلب را به کودک خود انتقال دهند که این عمل او غیر قابل قبول است. هدف ما این است که شدت این رفتار را کاهش دهیم. برای رسیدن به این هدف توصیه‌های زیر می‌تواند کمک کننده باشد.

والدین باید نامطلوب بودن این رفتارها را به کودک نشان داده و با شیوه‌های صحیح از تکرار آن‌ها بکاهند، به این منظور:

1) به رفتار مطلوب کودک توجه کرده و او را تشویق کنیم.

علی معمولاً برای لباس پوشیدن خیلی اذیت می کند. نق نق می‌کند و اصرار به پوشیدن لباس‌های برادر بزرگترش دارد. هر بار موقع بیرون رفتن در خانه دعوا و جنجالی بین پدر و مادر و علی ایجاد می‌شود. اما روز جمعه وقتی قرار بود به پارک بروند علی بدون هیچ مشکلی لباس را پوشید و آماده شد.

پدر رو به مادر گفت: ببین! حالا که قراره بریم پارک، چه زود آماده می‌شود؟!

مادر: باز هم خدا را شکر! بیا زود بریم تا دوباره شروع نکرده؟

بچه‌ها به شدت توجه طلب هستند و ما می‌توانیم در انتخاب بهترین راه برای جلب توجه به آنها کمک کنیم. اگر علی با ایجاد قشقرق به دنبال جلب توجه است، می‌توانیم به او بفهمانیم که رفتار مثبت او برای ما قابل توجه است و به این وسیله راه ارتباطی و کسب توجه را به او نشان دهیم.

پدر وقتی دید که علی سریعاً آماده شد، با وجود این که می‌دانست به ذوق پارک رفتن لباس پوشیده، او را نوازش کرد و گفت: آفرین پسر خوبم! از این که خیلی زود آماده شدی خوشحالم و از این کارت خیلی خوشم آمد.

مادر علی را در آغوش گرفت و گفت: وقتی این قدر زود آماده می‌شوی زودتر به پارک می‌رسیم و همه از رفتار تو خوشحالیم. خیلی تو را دوست داریم پسرم!

جنجال و دعوای والدین برای کودکان توجه حساب می‌شود. او بدرفتاری می ‌کند و والدین با جنجال و دعوا به او توجه می‌‌کنند. کودک همین که دیده شود، راضی‌تر است حتی اگر در قالب دعوا باشد. اما اگر به رفتارهای مطلوب کودک، هرچند کوچک و ناچیز توجه کنیم به تدریج او یاد می‌گیرد که با این گونه رفتارها، توجه بیشتر و بهتری کسب می‌کند.

2) حملات کج خلقی بیشتر در زمان خستگی یا گرسنگی کودک اتفاق می‌افتد مطمئن شوید که کودک خواب و غذای کافی دارد.

3) بررسی کنید آیا حملات قشقرقی در زمان‌های خاصی اتفاق می‌افتد، مثلاً اکثر اوقات هنگام غروب و وقت خستگی کودک این رفتار را نشان می دهد، در این صورت والدین باید سعی بر تنظیم مجدد برنامه‌ی کودک داشته باشند.

4) قشقرق را نادیده بگیرید (در عین حال اگر در شرایط خطرناکی قرار دارد او را بدون این که خودش بفهمد در میدان بینایی خود قرار دهید). بی‌توجهی به قشقرق، باعث کم‌رنگ شدن و کاهش آن می‌شود. همان طور که گفته شد، علت عمده‌ی این رفتارها جلب توجه است که اگر کودک به این هدف یعنی توجه نرسد، دست از رفتار خود برمی‌دارد. پس اگر در شرایط خطرناکی است یا رفتار خطرناکی مثل کوبیدن سر به زمین انجام می‌دهد، بدون دعوا و جنجال او را بگیرید که مانع آسیب رساندن به خود شود. ولی در مواردی که رفتار خطر ناکی ندارد مثل نق نق کردن، گریه کردن و..... طوری رفتار کنید که اصلاً او را نمی‌بینید و صدای او را نمی شنوید.

5) سعی کنید آرام باشید و تسلیم حملات قشقرقی نشوید.

6) بپذیرید که کودک شما ناراحت است، ولی بعد از اینکه او آرام شد مثلاً بگویید: متأسفم که تو این قدر عصبانی بودی، ولی قشقرق یا کج خلقی کردن کار اشتباهی است. اگر سن کودک بالای 4 سال است می‌توانید از او بپرسید: بهتر بود چه راهی را برای کنترل این موقعیت انتخاب می‌کردی؟

7) به کودک کمک کنید تا با گفتن کلمات، احساس خود را ابراز کند (به تدریج که کودکان بهتر از مهارت‌های زبانی استفاده کنند حملات قشقرقی کمتر می گردند).

در مورد حملات نگه داشتن تنفس، نکته‌ی مهم آن است که کمترین توجه در آن زمان به کودک شود. با این وجود باید کودک همیشه در میدان دید باشد و در موارد نادر نیاز هست که معاینه فیزیکی نیز انجام شود.

پرخاشگری:

بسیاری از کودکان لجباز برای به دست آوردن آنچه می‌خواهند کتک کاری می‌کنند، گاز می‌گیرند و یا اشیاء را پرت می‌کنند. این رفتار در کودکان 3-2 ساله شایع است و به تدریج با افزایش سن، پرخاشگری کلامی افزایش می‌یابد.

برای کاهش پرخاشگری می‌توان از توصیه‌های زیر کمک گرفت:

1) زمانی که کودک در برخورد با موقعیت‌های مشکل، رفتار غیر پرخاشگرانه انجام داد او را تشویق کنید.

2) بعد از پایان یافتن درگیری سعی کنید به کودک روش‌های جایگزین دیگری یاد بدهید. مثلاً برای کودک 4-2 ساله می‌توان گفت: وقتی عصبانی هستی یک نفس عمیق بکش و بعد بیا با من صحبت کن.

3) تماشای فیلم، کارتون و بازی‌های کامپیوتری که صحنه‌ی پرخاشگری دارند را محدود کنید.

4) قرار گرفتن کودک در محیط‌های همراه با پرخاشگری در زندگی واقعی را محدود کنید (مثلاً رفت و آمد کودک با بزرگسالان پرخاشگر).

5) مطمئن شوید پرخاشگری کودک در رسیدن او به مقصد کمکی نمی‌کند.

6) آرامش خود را حفظ کنید.

7) از محروم سازی موقت بلافاصله بعد از پرخاشگری استفاده کنید.

8) احساسات کودک خود را بشناسید ولی مطمئن شوید که او می‌داند پرخاشگری قابل قبول نیست.

دروغگویی:

نیما یک ماه است که خواهر کوچولویی پیدا کرده است و احساس خوبی هم نسبت به او ندارد، به پدرش گفت: من از خواهرم بدم می‌آید. پدر عصبانی شد و با تندی گفت: تو نباید این حرف را بزنی. اون خواهرته! چه طور دلت می‌آید این را بگی؟! فردای آن روز نیما در جواب مادر که پرسید: نیما جون عزیزم خواهرت را دوست داری؟!

گفت: بله مامان! من خیلی دوستش دارم! مامان هم او را بوسید و خندید.

شما فکر می‌کنید نیما چه نتیجه‌ای خواهد گرفت؟

اگر راست بگویم عصبانی می‌شوند، ولی اگر دروغ بگویم من را دوست دارند.

اگر می‌خواهیم راستگویی را به کودک یاد دهیم، باید برای گوش دادن به حقایق تلخ به همان اندازه حقایق دل پسند آمادگی داشته باشیم.

اما اصولاً چرا کودکان دروغ می‌گویند؟

کودکان دو نوع دروغ گویی دارند:

اول:گفتن داستان‌هایی که حقیقت ندارد و از تصورات آنها منشأ می‌گیرد و در واقع چیزهایی را بیان می‌کنند که آرزو دارند حقیقت داشته باشند. در این موارد بهترین کار تزریق حقایق لابلای داستان آنها است.

مریم: عمه پروین هدیه تولد سال پیش به من یک دوچرخه داد.

مامان: دروغ نگو مریم! من که می‌دانم داری دروغ می‌گی! این اصلاً کار خوبی نیست!

اما مریم عملاً آرزوی خودش را بیان می‌کند و خیلی بهتر است مادر این گونه جواب دهد: تو دلت می‌خواست یک دوچرخه هدیه بگیری! اینطور نیست مامان؟

دوم:دروغ گفتن برای بدست آوردن چیزی یا اجتناب از کاری صورت می‌گیرد. در این مورد باید به کودک آموزش داد که دروغ گفتن اشتباه است و مهم آن است که حقیقت را بگوید.

پس برای مقابله با دروغگویی، والدین باید:

1) الگویی از راست گویی برای کودک خود باشند.

2) راست گویی کودک خود را تشویق کنند، به خصوص در مواردی که می‌توانست دروغ بگوید ولی این کار را نکرد.

3) هنگامی که دروغی از کودک خود می‌شنوند آرام بمانند و اجازه ندهند کودک با دروغ گفتن به آنچه می‌خواهد دست یابد.

4) زمانی که کودک بزرگ‌تر است می‌توانند از محروم سازی موقتی یا گرفتن امتیازات استفاده نمایند.

5) کودک را با برچسب دروغ‌گو خجالت زده نکنند.

رقابت خواهر و برادرها:

این مسئله امری طبیعی در خانواده است. هدف ما حذف آن نیست، بلکه به حداقل رساندن آن است.

ین رقابت در کودکان هم جنس با 3-1 سال تفاوت سنی شدیدتر است.

دو زمان شایع برای این رقابت‌ها

1) به دنیا آمدن کودک جدید.

2) زمانی که کودکان بزرگ‌تر می‌شوند.

هنگام به دنیا آمدن فرزند جدید، فرزندان دیگر حسادت کرده و ممکن است به سمت نوزاد خشونت داشته باشند. گاهی کودکان بزرگ‌تر پس روی پیدا می‌کنند. مثلاً کودکی که توالت رفتن را یاد گرفته است خود را خیس کند. بعضی کودکان کناره‌گیری می‌کنند و یا رفتارهای توجه طلبانه نشان می‌دهند و دائم از والدین درخواست‌های مختلف می‌کنند.

برای به حداقل رساندن این رقابت‌ها می‌توان توصیه‌های زیر را بکار بست:

1) کودک را برای آنچه قرار است اتفاق بیفتد آماده کنید. مواردی مثل اینکه در هنگام رفتن شما به بیمارستان چه کسی از او مراقبت می‌کند. کودک به دنیا آمده زیاد گریه می‌کند و شما مجبورید زمان زیادی برای نگهداری از کودک اختصاص دهید و....

2) اجازه دهید کودک برای ویزیت‌های قبل از زایمان همراه شما بیاید و صدای نوزاد را بشنود.

3) اگر امکان دارد هر گونه تغییرات مهم در خانه را چند ماه قبل از به دنیا آمدن کودک ایجاد کنید. مثلاً اگر قرار است نوزاد از گهواره خواهر یا برادرش استفاده کند در مورد خرید یک تخت بزرگ‌تر با فرزند خود صحبت کنید.

4) از کودک نپرسید که دوست دارد نوزاد پسر باشد یا دختر.

5) بهتر است تا سه ماه‌ی دوم در مورد بارداری چیزی به کودک نگویید (از نظر صدمه بارداری).

6) در این مورد که کودک به دنیا آمده یک همبازی برای او خواهد شد صحبت نکنید. زیرا مدت زمان طولانی لازم است تا او بتواند بازی کند در نتیجه کودک ناامید می‌شود.

7) سعی کنید هر آموزش جدیدی را نظیر توالت رفتن، چند ماه قبل از به دنیا آمدن فرزند جدید یا چند ماه بعد از تولد او شروع کنید.

بعد از به دنیا آمدن کودک جدید بهتر است توصیه‌های زیر را برای کودک بزرگ‌تر به کار برید:

1- در صورت امکان به کودک اجازه دهید نوزاد را در بیمارستان ببیند.

2- اجازه دهید در مراقبت از نوزاد به شما کمک کند و در این صورت او را تشویق کنید.

3- آلبوم عکس کودک بزرگ‌تر را بیرون آورید و بعد از به دنیا آمدن فرزند جدید به او نشان دهید.

4- مطمئن باشید که با کودک بزرگ‌تر خود، وقت کافی به تنهایی می‌گذرانید.

5- رفتار خشونت آمیز نسبت به نوزاد را نادیده نگیرید و فوراً از محروم‌سازی موقتی استفاده کنید.

زمانی که کودکان بزرگ‌تر می‌شوند این رقابت‌ها به صورت بخشی از ارتباط خواهر یا برادرها در می‌آید. زیرا کودکان برای گرفتن توجه والدین و به دست آوردن مالکیت اشیاء و برتر بودن، نسبت به یکدیگر از نظر بقیه، با همدیگر رقابت و گاهی نزاع می‌کنند.

توصیه‌های زیر برای کاهش این اثرات منفی می‌توانند سودمند باشند:

1- این غیر ممکن است که با همه فرزندان خود رفتار یکسانی داشته باشید. به همین دلیل باید به آنها توضیح دهید که هر کدام خصوصیات منحصر به فردی دارند و شما این خصوصیات و پیشرفت‌های آن‌ها را می‌شناسید.

2- سعی کنید با هر یک از فرزندان خود مدت زمانی را به تنهایی اختصاص دهید.

3- هنگامی که کودکان شما در شرایط دشوار، با همدیگر کنار می‌آیند آنها را تشویق کنید.

4- کودکان را با هم مقایسه نکنید.

5- تعارض‌های جزیی بین فرزندان را تا جایی که به صورت فیزیکی و بیش از حد در نیامده، نادیده بگیرید.

6- زمانی که کودکان با هم دعوا می‌کنند با هر دو فرزند برخورد داشته باشید. زمانی که دعوا روی می‌دهد در آن زمان راجع به دعوا بحث نکنید. ابتدا برای هر دو کودک بطور جداگانه از محروم‌سازی موقتی و در دو جای مختلف استفاده کنید تا در آنجا آرام شوند.

7- بعد از محروم‌سازی از همین مشکلی که پیش آمده، برای آموزش مهارت حل مشکل استفاده کنید.

8- سعی کنید که غیبت کردن‌ها و خبرچینی‌ها را نادیده بگیرید.

مشکلات خوابیدن:

میانگین الگوی خواب کودکان 7-2 سال به شکل زیر می‌باشد:

2 ساله: 11/5 ساعت خواب در شب + 1/5 ساعت خواب در روز.

3 ساله: 11 ساعت خواب در شب + 1 ساعت خواب در روز.

5 - 4 ساله: 12 ساعت خواب در شب.

7 - 6 ساله: 11-10 ساعت خواب در شب.

بعضی کودکان نیازشان به خواب کمتر و بعضی بیشتر از مقادیر فوق است.

اگر کودک 1 تا 2 ساعت در رختخواب دراز می‌کشد تا خوابش ببرد، می‌توانید زمان رفتن به رختخواب او را کمی به تأخیر بیندازید. مثلاً اگر ساعت 8 به رختخواب می‌رفت و ساعت 10 خوابش می‌برد، ساعت 10 او را به رختخواب بفرستید و بعد به تدریج، هر چند روز، یک ربع زمان رفتن به رختخواب را جلو بیندازید تا به زمان مناسب برسد.

مشکلات در رفتن به رختخواب:

بعضی از کودکان از رفتن به رختخواب خودداری می‌کنند یا مکرر والدین خود را صدا می‌زنند یا از اتاق بیرون می‌آیند. راه اصلی پیشگیری از این مشکل این است که زمان خواب ثابت باشد. یعنی هر روز حتی روزهای تعطیل کودک در ساعت معینی بیدار شود و هر شب هم در ساعت معینی به رختخواب برود. قبل از خواب 20 دقیقه مراسم قبل از خواب مثل استحمام، غذای سبک، مسواک زدن، داستان زمان خواب، شب به خیر برای همه‌ی خانواده و..... پایه‌گذاری کنید. اگر کودک همه‌ی این فعالیت‌ها را در زمان معین انجام داد و به رختخواب رفت، می‌تواند یک داستان اضافه گوش کند.

قبل از رفتن به رختخواب مطمئن شوید که به دستشویی رفته است و یک لیوان آب نیز کنار تخت او بگذارید.

بیدار شدن مکرر:

بسیاری از کودکان در طول شب چند بار بیدار می‌شوند و به راحتی مجدداً به خواب می‌روند، در حالی که بعضی در به خواب رفتن مجدد مشکل دارند که قسمتی از آن‌ها بخاطر این است که والدین در به خواب رفتن به آنها کمک می‌کنند و خودشان به تنهایی نمی‌توانند بخوابند.

درمواردی که کودک بیدار شده و والدین را صدا می‌زند بعد از 5-3 دقیقه می‌توان به اتاقش رفت و به او پاسخ داد. نباید کودک را از جای خود بلند کرد یا کنار او خوابید، بلکه فقط یک دقیقه در اتاقش بمانید که مطمئن شود شما در خانه هستید. اگر مجدداً بیدار شد و شما را صدا کرد 7-5 دقیقه بعد پاسخ دهید و به تدریج این زمان را طولانی کنید. یکی دو روز اول خسته کننده است ولی بعد از یک هفته نتیجه‌ی مؤثر را خواهید دید

کابوس‌های شبانه و وحشت:

بسیاری از کودکان بویژه در سنین 6-3 سال کابوس شبانه را تجربه می‌کنند. کابوس شبانه در سبک‌ترین قسمت خواب اتفاق می‌افتد.

برای کاهش اثرات وحشت‌زدگی این توصیه‌ها را می‌توان به کار برد:

1- وقتی کودک شما به خاطر کابوس جیغ می‌زند به او سریع پاسخ دهید تا نشان دهد که از او محافظت می‌کنید.

2- تا جایی که ممکن است آرام باشید و با صدای ملایم به او اطمینان دهید که جایش امن است.

3- تا زمانی که آرام شود کنار او بمانید.

4- اگر کاملاً بیدار نشده و به نظر می‌رسد که هنوز کابوس می‌بیند او را بیدار نکنید. کنار او باشید تا با صدای خودش بیدار شود.

5- اجازه ندهید بعد از کابوس به اتاق خواب شما بیاید. زیرا به صورت عادت در می‌آید و این پیام را به کودک می‌دهد که تخت خودش جای امنی نیست.

ترس‌ها و اضطراب‌ها:

گاهی بچه‌ها از چیزهایی مثل جادوگر می‌ترسند. کودکان تخیلات فعال دارند و گاهی در جدا کردن آنها از واقعیت مشکل دارند. در این موارد به جای این که به کودک بگویید چیزی به عنوان جادوگر وجود ندارد، می‌توانید بگویید وظیفه‌ی من به عنوان مامان تو این است که به تو اطمینان بدهم که هیچ جادوگری به خانه‌ی ما نمی‌آید. البته این تکنیک هنگامی که کودک بزرگ‌تر می‌شود کمتر اثر دارد. اگر کودک ترس و اضطراب زیادی دارد شاید نیاز باشد از متخصص کمک بگیرید.

مشکلات رفتاری داخل اتومبیل:

هر زمانی که کودک در اتومبیل است باید از صندلی او و کمربندش مطمئن باشیم. کودکی که کمربندش بسته است نه تنها ایمن‌تر است بلکه رفتار بهتری داخل اتومبیل خواهد داشت.

توصیه‌های زیر نیز به کنترل مشکلات رفتاری در داخل اتومبیل کمک می‌کند:

1- فعالیت‌های خاص به نام فعالیت اتومبیل داشته باشید. مثلاً یک کیف پر از اسباب‌بازی که کودک در اتومبیل از آن استفاده کند.

2- نوار موسیقی که کودک دوست دارد خریده و فقط داخل اتومبیل از آن استفاده کنید.

3- در مسافرت‌های طولانی خوراکی، نوشیدنی و بازی‌های خاص همراه خود ببرید.

4- مکرراً زمانی که رفتار مناسب دارد او را تشویق کنید.

5- اگر رفتار نامناسب داشت آرام باشید. کنار جاده توقف کنید و از محروم‌سازی موقتی در صندلی خودش استفاده کنید. بعد از اینکه آرام شد از او تشکر کنید که آرام شده و مسیر را ادامه دهید.

اگر کودک دوست ندارد این مسیر را بروید این تکنیک مؤثر نیست، بلکه از اول به مسیر خود ادامه دهید و او را نادیده بگیرید.

مشکلات رفتاری هنگام غذا خوردن:

بعضی کودکان هنگام غذا خوردن غذا را می‌ریزند، با دهان باز غذا می‌خورند و با دهان پر صحبت می‌کنند، آرام سر سفره نمی‌نشینند و بالا و پایین می‌پرند.

زمانی که این رفتارها ادامه یابد والدین با تهدید کردن با کودک برخورد می‌کنند و نهایتاً زمان غذا خوردن برای والدین و کودک ناخوشایند می‌گردد.

مهمترین قدم در بهبود این رفتارها جذاب کردن فضایی است که به غذا خوردن اختصاص یافته است.

توصیه‌های زیر در کاهش مشکلات هنگام غذا خوردن کمک کننده است:

1- برنامه‌ای بگذارید که همه‌ی اعضای خانواده در آن شرکت داشته باشند. مثلاً هنگام غذا خوردن هر کس راجع به اتفاقات آن روز خود صحبت کند. در مورد کودکان کوچک‌تر، مادر به آنها کمک می‌کند و بیشتر روی کارهای مثبت او تمرکز می‌کند.

2- والدین باید الگوی خوبی برای کودکان باشند و رفتارهای غلطی هنگام غذا خوردن نداشته باشند که کودک یاد بگیرد.

3- در هنگام غذا خوردن تلویزیون نگاه نکنید.

4- اجازه ندهید کودک اسباب‌بازی‌های خود را سر میز غذا بیاورد.

5- اگر کودک رفتار نامناسب سر میز غذا نشان داد باید پیامد آن را فوراً تجربه کند. مثلاً از محروم‌سازی موقتی استفاده نمائید. بهترین کار این است که صندلی او را در حالی که روی آن نشسته کنار بکشید و خودتان به مکالمه ادامه می‌دهید و به کودک توجه نکنید.

6- به عنوان قانون کلی در صورتی که در طول یک وعده غذا بیش از سه بار مجبور به محروم‌سازی موقتی شدید، آن وعده غذا برای کودک تمام شده خواهد بود و تا زمان وعده‌ی بعدی هیچ گونه خوراکی دریافت نخواهد کرد.

7- می‌توانید از طریق بازی، اصول رفتاری صحیح را هنگام غذا خوردن با کودک تمرین کنید. مثلاً در بازی یک مهمانی گرفته و وانمود کنید که غذا می ‌خورید. استفاده از تشکر در هنگام غذا گرفتن، غذا خوردن با دهان بسته و... را با کودک خود تمرین کنید.

در سن 4-3سالگی می‌توان قوانین را برای کودک توضیح داد و در صورت انجام آنها او را تشویق کرد.

بعضی کودکان در غذا خوردن خیلی سخت‌گیر و ایراد‌گیر هستند در این صورت:

- به او مقادیر کم غذا بدهید و در صورت اتمام اگر باز هم تمایل داشت بیشتر بدهید.

- تا زمانی که غذا را تمام نکرده به او دسر ندهید.

- بین وعده های غذای اصلی خوراکی‌های اضافی را حذف کنید.

- مدت زمان غذا خوردن را محدود کنید و در انتهای آن، بشقاب کودک را از جلوی وی بردارید.

- بطور مداوم به او گوشزد نکنید که غذا بخورد.

مشکلات در زمان لباس پوشیدن:

بسیاری از کودکان لجباز در لباس پوشیدن مقاومت می‌کنند و یا در پوشیدن یک لباس نامناسب پافشاری می‌نمایند. در سن 2-3 سالگی کودک علاقه دارد خودش لباس بپوشد.

در سن 3 سالگی فقط لباس‌های بزرگ را می‌توانند خودشان بپوشند.

در سن 4 سالگی آنها می‌توانند دکمه‌های بزرگ را ببندند.

در 5 سالگی غیر از بستن بند کفش، بقیه‌ی لباس‌هایشان را می‌توانند خودشان بپوشند.

همچنین کودکان، درآوردن لباس را قبل از پوشیدن آن‌ها یاد می‌گیرند.

با عمل به توصیه‌های زیر شاید بتوان بخشی از مشکلات لباس پوشیدن را برطرف نمود:

1- به کودک قدرت انتخاب بدهید ولی محدودیت داشته باشید، مثلاً قبل از مدرسه رفتن بین دو لباس امکان انتخاب بدهید.

2- فرصت و زمان کافی برای لباس پوشیدن بدهید. زیرا هرچه عجله به خرج دهید او مقاومت بیشتری نشان خواهد داد.

3- لباس پوشیدن را با شوخی همراه کنید، آواز بخوانید و با نگاه کردن به پنجره او را منصرف کنید.

4- از توجه کردن و توصیف‌های زیاد استفاده کنید، مثلاً بگویید ما جوراب را روی پا می‌کشیم.

5- در کودکانی که به مهد کودک می‌روند یک برنامه‌ی منظم باید داشته باشیم، مثلاً بعد از بیدار شدن مسواک زدن، شانه کردن موها و لباس پوشیدن انجام گیرد.

6- برای کودک 5-4 ساله یک ساعت رومیزی در معرض دید باشد تا مدت زمانی را که برای لباس پوشیدن نیاز دارد به او نشان دهد. اگر در مدت زمان تعیین شده لباس را به طور کامل پوشید تشویق گردد.

خلاصه:

کودکان مبتلا به اختلالهای رفتاری مشکلات فراوانی را برای والدین خود به وجود می آورند. این کودکان رفتارهایی از خود نشان می دهند که تأثیر منفی بر اطرافیانشان می گذارد و واکنشهای اشتباه این افراد در پاسخ به رفتار آنها نیز متقابلاً به کودکان بر می گردد. آشنایی والدین با این دسته اختلالات به تشخیص زودرس و در نتیجه درمان آنها کمک می کند.

برخی از این اختلالات عبارتند از:

1- اختلال کج خلقی (قشقرق به پا کردن) که طیف گستردهای از نق نق کردن کودکان تا پرت کردن اشیاء و افتادن روی

زمین را در برمی گیرد یا حتی نگه داشتن نفس خود تا زمانی که ضعف می کند که با توجه بیشتر به رفتارهای مثبت کودکان، مداخله سریع در حل مشکلات، نادیده گرفتن کج خلقی و...... قابل کنترل است.

2- پرخاشگری که بسیاری از کودکان لجباز برای به دست آوردن آنچه میخواهند پرخاشگری می کنند. با یاد دادن روشهای جایگزین برای پرخاشگری، دور کردن کودک از محیط همراه با پرخاشگری و در نهایت استفاده از محرومیت موقت و روشهای دیگر می توان این حمله را کنترل کرد.

3- دروغگویی که کودکان گاهی برای گفتن تصورات خود از دروغ استفاده می کنند و گاهی نیز دروغ گفتن برای بدست

آوردن چیزی صورت می گیرد. در این مورد است که باید به کودک آموزش داد که این روش اشتباه است.

4- مشکلات خواب کودکان، ترس و اضطراب کودکان، بیدار شدن مکرر در طول شب و کابوسهای شبانه که طریقهی

برخورد با آنها در هر قسمت توضیح داده شد.

خودآزمایی:

1- کدامیک از راهکارهای زیر در حل مشکل کج خلقی یا قشقرق کودکان مؤثر است؟

الف) برای کنترل قشقرق با دلیل و منطق با کودک صحبت کنیم.

ب) به نیازهای اساسی کودک مثل خستگی یا گرسنگی توجه کنیم.

ج) در همه شرایط باید کج خلقی را نادیده گرفت.

د) به کودک اجازه صحبت کردن ندهیم.

2- کدامیک از راهکارهای زیر در کنترل پرخاشگری کودکان موثر می باشد؟

الف) یاد دادن روشهای جایگزین به او.

ب) فراهم کردن همه نیازها و خواستههای او.

ج) در مواردی که راهکارهای دیگر مؤثر نبود استفاده از تنبیه بدنی.

د) استفاده از پند و نصیحت.

3- راهکار درست دربرخورد با کابوسهای شبانه کودکان چیست؟

الف) مشکلی نیست نیاز به اقدام خاصی ندارد.

ب) با صدای ملایم و حفظ آرامش به او اطمینان دهید که جایش امن است.

ج) اگر کاملاً بیدار نشده او را بیدار کنید.

د) به او اجازه دهید که بعد از کابوس به اتاق خواب شما بیاید.

4- جهت کاهش مشکلات کودکان هنگام غذا خوردن چه روشهایی مفید است؟

الف) در هنگام غذا خوردن تلویزیون نگاه کند و سرگرم باشد.

ب) نباید بلافاصله اقدامی انجام دهیم بلکه تنبیه را به وقت دیگری موکول کنیم.

ج) از طریق بازی اصول رفتاری صحیح را با کودک تمرین کنیم.

د) اجازه دهیم کودک اسباببازی خود را سر میز بیاورد.

5- کدامیک از جملات زیر در آمادهسازی کودک برای تولد فرزند جدید کمک کننده است؟

الف) دوست داری نوزاد جدید دختر باشد یا پسر.

ب) بچهای که به دنیا میآید برای تو یک همبازی خواهد شد.

ج) اجازه نداری به نوزاد دست بزنی.

د) تو می توانی با من به کلینیک بیایی و صدای قلب نوزاد را بشنوی.

7 ساله به چند ساعت خواب در شب نیاز دارد؟ - -6 کودک 6

10 ساعت. - الف) 11

9 ساعت. - ب) 10

11 ساعت. - ج) 12

8 ساعت. - د) 9

7- اگر منشا دروغگویی کودک آرزوهای او باشد چگونه باید با او رفتار کنیم؟

الف) بهترین کار این است که حقایق را لابلای داستان بیان کنیم.

ب) باید به کودک بگوییم که دروغ گفتن اشتباه است و مهم این است که حقیقت را بگوید.

ج) باید کودک را تنبیه کنیم و او را متوجه کار اشتباهش بکنیم.

د) نیاز به اقدام خاصی ندارد و با بزرگ شدن کودک این مشکل حل می شود.